در همین راستا اگرچه طراحی معماری مناسب در ساختمان‌ها، باعث کاهش مصرف انرژی گرمایشی، سـرمایشی و روشـنایی سـاختمان می-شود؛ اما در عین حال توجه به سیستم‌ها و فنآوریهای نوین و بهینه ساختمانی، می‌تواند نقش سازنده‌ای در صرفهجویی و بهینه‌سازی مصرف انرژی داشته باشد.
بحران آب و برق در پی استفاده از کولرهای آبی
در همین راستا رئیس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی ایران در پاسخ به اینکه با شروع فصل گرما برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها در حوزه سرمایش چه اقداماتی باید انجام و چه سیستم‌هایی استفاده شود گفت: پایدارتر کردن و مدیریت مصرف انرژی در ساختمان‌های موجود یک بحث مهم است.
آرش نجفی در گفت و گو با مجله «ساختمان» با بیان اینکه در حال حاضر مصرف بهینه انرژی در تولید ساختمان جایگاه چندانی ندارد افزود: در حوزه تامین سرمایش ساختمان‌های موجود، از آنجایی که فراوانی کولرهای آبی در کشور ما بسیار زیاد است و شاید بیش از ده میلیون واحد مسکونی در کشور خنکای مورد نیاز خود را از طریق کولرهای آبی به‌دست می‌آورند، استفاده از این کولرها بحران آب و برق در ایام تابستان را ایجاد می‌کند و همچنین کولرهای آبی به دلیل مسائلی مانند دم کردن، راندمان کافی ندارند.
روش‌های افزایش بازدهی کولرهای آبی
وی درخصوص راهکارهای افزایش بازدهی کولرهای آبی گفت: معقول‌ترین و متداول‌ترین شیوه این است که کولرهای آبی را در معرض سایه قرار دهیم و آنها را به نحوی تعبیه کنیم که میزان سایه‌پذیری این کولرها و درواقع کاهش تابش آفتاب را برای آنها فراهم کنیم. دوم اینکه از رنگ‌های مناسبی استفاده کنیم که حرارت را از خود منعکس می‌کنند و باعث می‌شوند که حرارت روی کولرهای آبی نتابد. سوم اینکه پوشال‌ها سالیانه تعویض و یا از پوشال‌های سلولزی استفاده شود. در مرحله چهارم باید با شیوه‌های مختلفی که به صورت متعارف در بازار عرضه می‌شود، املاح و سختی آب گرفته شود و درنهایت این اقدامات باعث می‌شود که شدت خنکای منابع سرمایشی بالاتر برود.
نجفی همچنین افزود: نکته بعدی این است که از ورود حرارت به داخل ساختمان جلوگیری کنیم و با توجه به اینکه تابش خورشید از سطوح و قسمت‌های مختلف به داخل اتاق‌ها و فضاهای خانه باعث ورود گرما و حرارت به ساختمان می‌شود، برای مقابله با آن باید دریچه‌ها را اصلاح کنیم و فرار سرما را کاهش دهیم. همچنین با یک سرمایه‌گذاری کاملا محدود و معقول، از پنجره‌های دوجداره استفاده و حداقل پنجره‌های مجاور با گرما یا سرما در ساختمان‌ها را تعویض کنیم.
وی ادامه داد: در فصل گرما هم باید به‌طور معقول‌تر از منابع انرژی موجود در داخل ساختمان‌ها ازجمله نور چراغ‌های روشنایی، اجاق گاز و... استفاده کنیم. از طرفی چون لامپ‌ها با ایجاد حرارت باعث گرما می‌شوند، تاحد امکان باید چراغ‌ها را به عنوان یک منبع حرارتی جدی در منازل و ساختمان‌ها تعویض کنیم.
عایق‌بندی، شرط به کارگیری کولرهای گازی
رئیس انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی ایران در ادامه با اشاره به نحوه به‌کارگیری سایر سیستم‌های سرمایشی در ساختمان‌ها گفت: در بحث سیستم‌های سرمایشی دیگر مثل سیستم‌های چیلر و ابزربشن و کولرهای گازی هم مردم باید از کولرهای گازی با گرید A++ استفاده و در نحوه نصب، تهویه هوا و جلوگیری از فرار سرما دقت کنند. چون در فضاهایی که از کولرهای گازی و فن‌کوئل‌ها استفاده می‌شود، سرما فرار و گرما ورود می‌کند. این مسئله باید با نصب سیستم‌های عایق در ساختمان‌ها مدیریت شود. به عنوان مثال یکی از مواردی که باید در ساختمان‌هایی که کولر گازی در آنها استفاده می‌شود، به طور جدی رعایت شود، این است که تا حد امکان سعی کنیم از سیستم‌هایی که بخار ایجاد می‌کند، استفاده نکنیم تا سیستم‌های برودتی بهتر کار کنند.
وی افزود: هم‌اکنون در حوزه ساخت سیستم‌های برودتی، خوشبختانه هر روز مکانیزم‌ها و علوم مختلفی در دنیا ایجاد می‌شود و در حال حاضر یکی از دعواهایی که در بحث اشتغال و واردات وجود دارد، این است که اجازه ورود تکنولوژی‌های نوین رابه کشور دهیم. چون یکی از چالش‌های بزرگ این است که امروز به علت ارتباط ناکافی با جامعه بین‌المللی، نمی‌توانیم تکنولوژی‌های نوین را وارد کنیم و یا این تکنولوژی‌ها با چندین سال تاخیر وارد کشور می‌شوند و همین باعث آسیب‌های اقتصادی بسیار بزرگی می‌شود.
انتخاب سیستم سرمایشی بهینه، یک بحث مهندسی فنی
این کارشناس انرژی در پاسخ به اینکه از بین سیستم‌های سرمایشی موجود کدام یک انرژی کمتری مصرف می‌کند، گفت: این موضوع نسبی است و جواب قطعی نمی‌توان به این سوال داد. درواقع اگرچه در یک ساختمان متعارف روستایی کولر آبی به خوبی جوابگو است، اما در یک ساختمان مسکونی در یک برج باید سیستم‌هایی جذبی یا سیستم‌هایی به‌کار رود که با بخار یا سیستم‌های بویلری کار می‌کنند.
وی افزود: ارزش کار جامعه مهندسی به این است که در زمان تعریف یک پروژه، براساس وضعیت پروژه تصمیم می‌گیرد که چه نوع سیستم سرمایشی برای آن مناسب است. ولی در هر صورت راندمان هر منبع تغذیه، چه گرمایشی و چه سرمایشی، مهمترین ملاک برای انتخاب سیستم است و باید دید که راندمان یک سیستم سرمایشی یا گرمایشی برای چه فضایی و چه حجم کاری دیده شده است.
نجفی با بیان اینکه هر ساختمانی مکان، جهت باد، جهت تابش نور خورشید و سایر مشخصات خاص خود را دارد که همه آنها در انتخاب نوع سیستم تاثیرگذار است گفت: در بحث سرمایش هر ساختمانی مشخصات خود را دارد. ممکن است به طور کلی یک سیستم سرمایشی بسیار خوب باشد، ولی برای ساختمانی که در آن به‌کار می‌رود، مناسب نباشد. میزان ساعت استفاده از ساختمان، میزان اهمیت سرمایش و میزان رفت‌وآمدها مشخص می‌کند که چه سیستمی برای آن ساختمان مناسب است. لذا این موضوع یک بحث مهندسی فنی است که باید در مقابل آن ابتدا حتما نوعی طراحی، میزان ترددها و نحوه استفاده از ساختمان تبیین شود تا براساس آن بتوان گفت که کدام سیستم مناسب است.
اتلاف انرژی 14 درصدی در بخش سرمایش
براساس این گزارش درحدود 40 درصد انرژی کشور در ساختمان‌های مسکونی مصرف می‌شود و به‌طور قطع 35 تا 40 درصد انرژی از طریق ساختمان‌ها اتلاف می‌شود. اما اینکه در این میان میزان اتلاف انرژی برای تامین سرمایش ساختمان‌ها چقد راست، پرسشی است که نجفی در پاسخ به آن معتقد است: به‌طور متوسط از این میزان اتلاف انرژی، 12 تا 14 درصد اتلاف مربوط به بخش سرمایش و مابقی مربوط به بخش گرمایش است. به این دلیل که فراوانی سرمایش و فصول سرد سال در ایران حدود 7 ماه است، در اردیبهشت ماه هوای معتدل وجود دارد و نیاز جدی به سیستم برودتی نیست و در چهار ماه هوای گرم سال از خرداد تا شهریور ماه نیاز به برودت جدی داریم. این امر نشان می‌دهد که میزان مصرف و اهمیت سیستم‌های گرمایشی در کشور بیشتر از سرمایش است.
وی خاطرنشان کرد: نکته مهمتر این است که تولید سرما در کشور ما بسیار حرفه‌ای‌تر از تامین گرما است. یعنی باید حداقل کولر آبی را داشته باشیم تا بتوانیم سرمایش ایجاد کنیم ولی در سیستم‌های گرمایشی، عملکرد حرفه‌ای کمتر و اتلاف بیشتر است. برای مثال بسیاری از افراد هنوز به طور غیرحرفه‌ای و غیراصولی از بخاری‌های سنتی قدیمی یا کوره‌های سوخت و امثال آن به عنوان منبع حرارتی استفاده می‌کنند.
اقدامات لازم برای کاهش مصرف انرژی
همچنین عضو هیئت مدیره انجمن بهینه‌سازی مصرف انرژی ایران درخصوص اقدامات لازم برای کاهش مصرف انرژی در بخش سرمایش ساختمان گفت: در گام اول باید از مصالح و سیستم‌هایی استفاده شود که بتواند انرژی را ذخیره کند و پرت انرژی را کاهش دهد.
جعفر قرائتی ستوده با بیان اینکه بزرگترین مشکل ما پرت انرژی از دیوار، سقف، کف و پنجرهها است گفت: دوجداره کردن پنجرهها تاحدی جلوی پرت انرژی را می‌گیرد و درنتیجه باید سیستم‌هایی در ساختمان‌ها استفاده شوند که هدررفت انرژی را کاهش دهند.
وی ادامه داد: همچنین برای تهویه ساختمان‌ها باید سیستم‌هایی استفاده شود که رده انرژی A وB داشته باشند. این تجهیزات و سیستم‌ها با صرف انرژی کم، سرمایش موردنیاز را تولید می‌کنند و نیازی نیست که برای تامین سرمایش مورد نیاز، انرژی بیشتری صرف شود. لذا ترکیب و قرارگیری این دو در کنار هم، حالت بهینه‌ای است که می‌تواند ما را هم به ذخیره انرژی و هم به کاهش مصرف انرژی برساند.
تلفات 40 تا50 درصدی انرژی در ساختمان‌ها
دبیر انجمن تولیدکنندگان و فناوران صنعتی ساختمان درخصوص وضعیت مصرف انرژی برای تامین سرمایش و میزان اتلاف انرژی در این حوزه گفت: در حال حاضر مصرف انرژی در ساختمان‌های ما بالاست و بین 40 تا50 درصد تلفات انرژی در ساختمان‌ها رخ می‌دهد. در برخی مواقع انرژی در بخش سرمایش و گرمایش تلف و به بیرون منتقل می‌شود. یعنی در فصل زمستان گرما از خانه خارج می‌شود و در فصل تابستان، گرمای بیرون به داخل و سرمای داخل به بیرون نشت پیدا می‌کند، یعنی تبادل حرارت از دیواره‌ها، پنجرهها و... انجام می‌گیرد.
وی با تاکید بر اینکه با دقت در انتخاب سیستم‌ها و مصالح، می‌توانیم مصرف انرژی را تا حدی کاهش دهیم و با عایق کردن ساختمان‌ها به بهینه‌سازی مصرف انرژی دست یابیم افزود: ساختمان قدیمی یا حتی نوساز را که با سیستم‌های غیراصولی ساخته شده‌اند، می‌توان با پوشش‌های عایق و تمهیدات خاصی عایق کرد. شرکت‌هایی هم ایجاد شده‌اند که پوسته، سقف، کف و پنجرهها را عایق‌بندی کامل می‌کنند. حال با انجام چنین اقداماتی هرچند ممکن است در ساختمان‌ها تبادل انرژی به طبقات را داشته باشیم، اما دیگر تبادل انرژی به بیرون از ساختمان را نخواهیم داشت.